Kimya
KİMYASAL İNCELEME ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
Kimyasal İncelemeler Birimi, tek başına veya başka delillerle birlikte kimyasal analize tabi tutulmaya müsait kimyasal maddelerden ibaret maddi delillerin, dünyada uygulanan bilimsel ve teknik usullerle incelenmesi ve değerlendirilmesi sureti ile suç ve suçlunun tespiti ve delillendirilmesine yönelik hizmet yürütmektedir.
Her türlü uyuşturucu ve suistimal edilen maddelerin nitel ve imkanlar dahilinde nicel analizini yapmak, talep olduğunda diğer olaylarla irtibatını araştırmak; patlayıcı maddelerin nitel ve talep edilmesi halinde imkanlar dahilinde nicel analizleri ile patlama olaylarına ilişkin bulgularda patlayıcı madde analizi yapmak ve talep olduğunda diğer olaylarla irtibatını araştırmak; şüpheli kişilerden veya yerlerden görevlilerce alınan svapları analiz ederek, bu svaplarda atış artığı olup olmadığını belirlemek; atış artıklarının dağılımını inceleyerek atış mesafesini tayin etmek; yangın artıklarını analiz ederek kullanılmış olabilecek yangın hızlandırıcısı maddeyi belirlemek; lif, mürekkep, boya, metal, cam, yapışkan, ve Kimyasal İnceleme Şube Müdürlüğü bünyesindeki diğer büroların inceleme alanına girmeyen bilinmeyen nitelikteki maddeleri incelemek, kimyasal analizlerini ve mukayeselerini yapmak gibi görevleri vardır.
Her türlü uyuşturucu ve suistimal edilen maddelerin nitel ve imkanlar dahilinde nicel analizini yapmak, talep olduğunda diğer olaylarla irtibatını araştırmak; patlayıcı maddelerin nitel ve talep edilmesi halinde imkanlar dahilinde nicel analizleri ile patlama olaylarına ilişkin bulgularda patlayıcı madde analizi yapmak ve talep olduğunda diğer olaylarla irtibatını araştırmak; şüpheli kişilerden veya yerlerden görevlilerce alınan svapları analiz ederek, bu svaplarda atış artığı olup olmadığını belirlemek; atış artıklarının dağılımını inceleyerek atış mesafesini tayin etmek; yangın artıklarını analiz ederek kullanılmış olabilecek yangın hızlandırıcısı maddeyi belirlemek; lif, mürekkep, boya, metal, cam, yapışkan, ve Kimyasal İnceleme Şube Müdürlüğü bünyesindeki diğer büroların inceleme alanına girmeyen bilinmeyen nitelikteki maddeleri incelemek, kimyasal analizlerini ve mukayeselerini yapmak gibi görevleri vardır.
İnceleme Çeşitleri
• Kundaklama olaylarına ilişkin analiz ve incelemeler
• Metal, toprak, plastik malzeme, yapıştırıcı, vb. analiz ve incelemeleri
• Bilinmeyen madde analizleri.
• Uyuşturucu maddelerin incelenmesi
• Patlayıcı madde incelemesi
• Atış artıkları incelemesi
• Boya ve mürekkep incelemesi
• Kumaş ve lif incelemesi
• Cam analiz ve incelemeleri
• Metal, toprak, plastik malzeme, yapıştırıcı, vb. analiz ve incelemeleri
• Bilinmeyen madde analizleri.
• Uyuşturucu maddelerin incelenmesi
• Patlayıcı madde incelemesi
• Atış artıkları incelemesi
• Boya ve mürekkep incelemesi
• Kumaş ve lif incelemesi
• Cam analiz ve incelemeleri
UYUŞTURUCU MADDE İNCELEMELERİ
Uyuşturucu madde, psikotropik ilaçlar ve normal reçete ile satılan ilaçlar, katkı maddeleri, yardımcı kimyasal madde ve malzemeler, kullanıcıların üzerinde ele geçen enjektör vb. malzemelerin nitel ve nicel analizlerinin yapılması, bütün uyuşturucu maddelerden saflık oranının belirlenmesi.
Eroin, Morfin, Kokain, Esrar, Afyon Sakızı, Amfetamin, Barbituratlar, Sentetik Kannabinoidler, Amfetamin ve Amfetamin türevleri, Kırmızı Reçete ve Yeşil Reçete ile satılan ilaçlar.
Uyuşturucu madde, psikotropik ilaçlar ve normal reçete ile satılan ilaçlar, katkı maddeleri, yardımcı kimyasal madde ve malzemeler, kullanıcıların üzerinde ele geçen enjektör vb. malzemelerin nitel ve nicel analizlerinin yapılması, bütün uyuşturucu maddelerden saflık oranının belirlenmesi.
Eroin, Morfin, Kokain, Esrar, Afyon Sakızı, Amfetamin, Barbituratlar, Sentetik Kannabinoidler, Amfetamin ve Amfetamin türevleri, Kırmızı Reçete ve Yeşil Reçete ile satılan ilaçlar.
PATLAYICI MADDE İNCELEMELERİ
Patlayıcı madde analizlerinde; orijinal haldeki patlayıcı maddeler ve patlama sonrası olay yerinden elde edilen tüm bulgular üzerinde organik (TNT, RDX, DNT, HMX, PETN, TETRİL vb.) ve inorganik (Amonyum Nitrat, Klorat, Şeker vb.) patlayıcı madde ve el yapımı patlayıcı madde karışımlarında kullanılan maddelerin tamamının tespitine yönelik analizler yapılmaktadır.
Patlayıcı madde analizlerinde; orijinal haldeki patlayıcı maddeler ve patlama sonrası olay yerinden elde edilen tüm bulgular üzerinde organik (TNT, RDX, DNT, HMX, PETN, TETRİL vb.) ve inorganik (Amonyum Nitrat, Klorat, Şeker vb.) patlayıcı madde ve el yapımı patlayıcı madde karışımlarında kullanılan maddelerin tamamının tespitine yönelik analizler yapılmaktadır.
YANICI MADDE VE YANGIN KALINTILARI İNCELEMELERİ
Kundaklama şüphesi olan olaylar ile ilgili olarak ele geçirilen benzin, gazyağı, tiner, mazot vb. yanıcı ve yangın başlatıcıların ve bunların kullanıldığı, olay yerinden elde edilen şişe, kap vb. malzemelerin incelenmesi.
Kundaklama şüphesi olan olaylar ile ilgili olarak ele geçirilen benzin, gazyağı, tiner, mazot vb. yanıcı ve yangın başlatıcıların ve bunların kullanıldığı, olay yerinden elde edilen şişe, kap vb. malzemelerin incelenmesi.
ATIŞ ARTIKLARI İNCELEMELERİ
Ateşli silah ile meydana gelen cinayet, intihar, yaralama ve ateş etme olaylarında şüpheli şahıslardan flaster bantlarla alınan svap numuneleri ve giysi kol ağızlarında olabilecek atış artıklarının Atomik Absorbsiyon Spektroskopisi ve Taramalı Elektron Mikroskobu cihazlarını kullanmak sureti ile analizleyerek atış artıklarının tespiti.
Muhtelif giysiler üzerinde mermi çekirdeği giriş ve çıkış deliği olabilecek yırtıklar etrafında fiziksel ve kimyasal incelemeler yapmak sureti ile atış mesafesini tespiti.
Muhtelif giysiler üzerinde mermi çekirdeği giriş ve çıkış deliği olabilecek yırtıklar etrafında fiziksel ve kimyasal incelemeler yapmak sureti ile atış mesafesini tespiti.
GENEL İNCELEMELER
Kriminal olaylar ile ilgili olarak olay yerinden ve şüpheli/şüphelilerden elde dilen Lif, Cam, Boya, Toprak, metal vb. bulguların kimyasal yönden delil niteliği ve özelliği taşıyıp taşımadığı ile olay yeri bulguları ile şüpheli/şüpheliler elde edilen bulguların karşılaştırma analizlerinin yapılması.
Kriminal olaylar ile ilgili olarak olay yerinden ve şüpheli/şüphelilerden elde dilen Lif, Cam, Boya, Toprak, metal vb. bulguların kimyasal yönden delil niteliği ve özelliği taşıyıp taşımadığı ile olay yeri bulguları ile şüpheli/şüpheliler elde edilen bulguların karşılaştırma analizlerinin yapılması.
KULLANILAN CİHAZ VE YÖNTEMLER
Kullanılan cihaz ve yöntemler;
Kromatoğrafik Yöntemler
Kromatografi karışımda bulunan bileşenleri tek tek ayırma yöntemidir. TLC, GC ve HPLC uyuşturucu nitelikli ilaç aktif maddelerinin tek tek ayrılmasında kriminalistin ihtiyaçları için tamamıyla uygundur ve tecrübi bir tanımlamasını verirler.
TLC yöntemi, şahit madde ile şüpheli madde arasında, Rf değerleri ve sprey reaktifleri ile verdikleri rengin bir mukayesesini, GC ve HPLC yöntemi ise şüpheli maddelerin şahit maddeler ile Rt’lerin bir mukayesesini gerektirir. Analizci bu teknikleri kullanmadan önce şüpheli maddenin kimliği hakkında bazı ipuçlarına sahip olmalıdır. Kromatografi tipik drog analizinde nitel ve nicel amaçla kullanılır.
TLC (İnce Tabaka Kromatografisi)
Ekstraksiyon yöntemlerinden herhangi birisi ile elde edilen sıvı çekitin yeterli miktarı TLC plakasına spotlanır. Yürütücü solvent sisteminde bileşenler ayrılır. Plaka kurutulur ve sprey reaktifi püskürtmeden önce UV ışık 254 nm ve 366 nm de incelenir. Böylece sprey reaktifi ile renklenmeyen bileşenler de görülür ve yerleri tespit edilir. Daha sonra sprey reaktifleri püskürtülerek standart şahit maddeler ile şüpheli maddelerin sprey reaktifi ile verdiği renkler ve Rf değerleri mukayese edilir.
İyi ayırmalar üç temel unsura dayanır. Sabit faz (adsorbent), hareketli faz (yürütücü solvent sistemi) ve çalışma şartları. Rf değerleri geliştirme tankının sıcaklığına, doymuşluğuna, maddenin miktarına, polaritesine, solvent seviyesine,aktiviteye, saflığına ve adsorbentin kalınlığına bağlıdır. Spotlanan maddenin konsantrasyonu fazla ise iyi ayırım olmaz. Daha iyi ayırmalar için çift dimensiyonlu (boyutlu) TLC uygulanabilir. Bunun için plaka ilk solvent sisteminde yürütüldükten sonra kurutulur ve 90° döndürülerek 2. Solvent sisteminde tekrar yürütülür.
TLC, tarama ve tanımlama için kullanılan tekniklerden biridir. Hızlı, basit, ucuz ve kullanışlıdır. Saf olarak ayrılan bileşenler de plakadan kazınarak GC, IR gibi diğer tekniklerle incelenebilir.
TLC uygulamalarında kullanılan teknik hemen hemen aynı kalır. Ancak analizi yapılacak maddenin kimyasal yapısına bağlı olarak yürütücü solvent sistemi veya amaca göre plakanın cinsi (Slica gel, Cellulose v.s.) değişebilir.
Kromatoğrafik Yöntemler
Kromatografi karışımda bulunan bileşenleri tek tek ayırma yöntemidir. TLC, GC ve HPLC uyuşturucu nitelikli ilaç aktif maddelerinin tek tek ayrılmasında kriminalistin ihtiyaçları için tamamıyla uygundur ve tecrübi bir tanımlamasını verirler.
TLC yöntemi, şahit madde ile şüpheli madde arasında, Rf değerleri ve sprey reaktifleri ile verdikleri rengin bir mukayesesini, GC ve HPLC yöntemi ise şüpheli maddelerin şahit maddeler ile Rt’lerin bir mukayesesini gerektirir. Analizci bu teknikleri kullanmadan önce şüpheli maddenin kimliği hakkında bazı ipuçlarına sahip olmalıdır. Kromatografi tipik drog analizinde nitel ve nicel amaçla kullanılır.
TLC (İnce Tabaka Kromatografisi)
Ekstraksiyon yöntemlerinden herhangi birisi ile elde edilen sıvı çekitin yeterli miktarı TLC plakasına spotlanır. Yürütücü solvent sisteminde bileşenler ayrılır. Plaka kurutulur ve sprey reaktifi püskürtmeden önce UV ışık 254 nm ve 366 nm de incelenir. Böylece sprey reaktifi ile renklenmeyen bileşenler de görülür ve yerleri tespit edilir. Daha sonra sprey reaktifleri püskürtülerek standart şahit maddeler ile şüpheli maddelerin sprey reaktifi ile verdiği renkler ve Rf değerleri mukayese edilir.
İyi ayırmalar üç temel unsura dayanır. Sabit faz (adsorbent), hareketli faz (yürütücü solvent sistemi) ve çalışma şartları. Rf değerleri geliştirme tankının sıcaklığına, doymuşluğuna, maddenin miktarına, polaritesine, solvent seviyesine,aktiviteye, saflığına ve adsorbentin kalınlığına bağlıdır. Spotlanan maddenin konsantrasyonu fazla ise iyi ayırım olmaz. Daha iyi ayırmalar için çift dimensiyonlu (boyutlu) TLC uygulanabilir. Bunun için plaka ilk solvent sisteminde yürütüldükten sonra kurutulur ve 90° döndürülerek 2. Solvent sisteminde tekrar yürütülür.
TLC, tarama ve tanımlama için kullanılan tekniklerden biridir. Hızlı, basit, ucuz ve kullanışlıdır. Saf olarak ayrılan bileşenler de plakadan kazınarak GC, IR gibi diğer tekniklerle incelenebilir.
TLC uygulamalarında kullanılan teknik hemen hemen aynı kalır. Ancak analizi yapılacak maddenin kimyasal yapısına bağlı olarak yürütücü solvent sistemi veya amaca göre plakanın cinsi (Slica gel, Cellulose v.s.) değişebilir.
Gaz Kromatografisi-Kütle Spektrometresi
Gaz kromatografisi birbirine çok benzeyen karışımların ayrılmasında kullanılan ve renk ayırma anlamına gelen bir yöntemdir. Doğal organik maddeler genellikle karışımlar halinde bulunurlar, organik sentezlerle elde edilen maddeler de yan ürünleri ile birlikte bulunurlar ve bir saflaştırma işlemi sonucu bunlardan ayrılırlar, çok kesin bir analiz yapılması istenen bir maddenin de çok saf olması gerekir. Ayırma yöntemi olarak ekstraksiyon, kristallendirme ve damıtma yöntemleri kullanılır.
Kütle spektrometresi; özel bir düzenek kullanılarak pozitif yüklü parçacıklar meydana getirilmesi, bu parçacıkların m/e oranlarına göre ayrılmaları, belirlenmeleri ve bunlardan yararlanarak numunenin teşhis edilmesi üzerine kurulmuş olan metotlar topluluğuna kütle spektrometresi denir. Kütle spektrometresi yapısı belli maddeleri belirtmek ve tayin etmek amacıyla kullanılabildiği gibi, yapısı belli olmayan yeni maddelerin yapısını aydınlatmak amacıyla da kullanılabilir.
Çok kesin nitel ve nicel analizlerin istendiği durumlarda kütle spektrometresi gaz kromatografinin bir bulucusu olarak kullanılabildiği gibi gaz kromatografdan çıkan her maddenin kütle spektrumu alınabilir.
Taramalı Elektron Mikroskop (SEM)
Çalışma Prensibi: Maddelerin yüzeylerinin mikro yapısını yüksek çözünürlükte görüntülenmesi ve bu yüzeyler üzerinde elementel analizlerin yapılması.
Kullanıldığı Alanlar: Taramalı elektron mikroskobu laboratuarımızda kriminal olayları aydınlatmak için yapılan çalışmalarda delil teşkil edebilecek aşağıda genel örnekleri verilen maddelerin analizleri ve mukayeseleri için kullanılmaktadır:
Lif, boya, cam, kağıt vb. malzeme mukayeseleri,
Atış artıklarının tespiti,
Muhtelif metal analizleri,
Elektriksel ark artıklarının tespiti gibi konularda ve elektron mikroskop ile analize uygun tüm maddelerin analizlerinde.
Lif, boya, cam, kağıt vb. malzeme mukayeseleri,
Atış artıklarının tespiti,
Muhtelif metal analizleri,
Elektriksel ark artıklarının tespiti gibi konularda ve elektron mikroskop ile analize uygun tüm maddelerin analizlerinde.
NARKOTİK MADDELER HAKKINDA GENEL BİLGİ
İnsanoğlu, fiziksel ve beyinsel işlevlerinin kendisini rahatsız eder bir niteliğe dönüşmesi ve bu rahatsızlık verici durumları ortadan kaldırmak istemesinin sonucu olarak uyuşturucu maddelerle tanışmıştır. insanlık tarihi boyunca ortaya çıkan hastalıklar ve bunların tedavisi ile ilgili çalışmalar, tıp ve eczacılığı geliştirmiş, çeşitli drog ve ilaçlar bulunarak tedavide kullanılmıştır.
Bazı drogların amaç dışı kullanımında ortaya çıkan etkileri insanoğlunun hoşuna gitmiş ve bunlara da tıpkı ilk çağlardan beri kullanılan bitkiler gibi alışmış ve müptela olmuştur. Drogların tedavi dışı bu kullanımına , amaç dışı kullanım veya suistimal denir.
Bazı droglar, kişisel ve duygusal gereksinimlerin drog olarak giderilmeye çalışılması nedeniyle psikolojik bağımlılık, bazıları ise hem psikolojik hem de uzun süreli kullanımlarda drogun kesilmesi durumunda yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması ile belirlenen, organizmada droga karşı gelişen, bireylerin sağlığı ve toplumun geleceği için tehlikeli olan fizyolojik bağımlılık yaparlar.
Bazı Narkotik Madde Türleri
Morfin türü ağrı kesici doğal, yarı yapay ve yapay drogların tümüne narkotikler, narkotik analjezikler veya opiyatlar denir.Narkotik terimi Yunanca “Narkotikos”kelimesinden gelir. Uyuşukluk, rehavet, miskinlik durumunu ifade eder. Farmakologlar narkotik drogları acı dindiren, hafifleten ve uyku veren maddeler olarak sınıflandırırlar.Ancak drogların hepsinin narkotik (uyuşturucu) özelliğe sahip olmadıkları da bilinmelidir.Örneğin, kokain uyarıcı, esrar halusinojen etkiye sahiptir.Yanlış bir tanımlama olmakla birlikte psikolojik ve fizyolojik bağımlılık yapan drogların hepsine uyuşturucu madde denmesi gelenek haline gelmiştir.
Narkotik droglar merkezi sinir sistemi üzerine deprese etki göstererek acıyı dindirir, uyuşukluk ve uyku verirler.Narkotik drogların düzenli kullanımı daima korkunç sonucu olan fiziksel bağımlılığa götürür. Göz pupillalarında iğne başı kadar daralma, solunum yetersizliği, uyuşukluk gibi belirtiler görülürse morfin ve benzeri zehirlenmelerden şüphe edilebilir.
Çoğu analjezik narkotiklerin kaynağı olan afyon sakızı, haşhaş bitkisinin kapsülünden elde edilir.Afyon sakızı renk olarak siyah-kahverengidir.Muhtevasında başlıca morfin, kodein, noskapin, papaverin, tebain ve mekonik asit bulunur.Ham afyondan elde edilen morfin tedavide ameliyatlarda kullanılır.
Eroin, morfinin asetil klorür veya asetik anhidrid ile tepkimeye sokulmasıyla sentetik olarak elde edilir.Suda kolay çözündüğünden damara kolayca enjekte edilebilir.Ayrıca deri altına verilebilir ve buruna çekilebilir. Yüksek derecede psikolojik ve fizyolojik bağımlılık yapar. Bağımlılar arasında sıkça kullanılan uyuşturucu maddelerden bir tanesidir.
Depresanlar
Barbitüratlar, tedavide ağrı kesici, uyutucu, anestetik olarak ve kasılmalara karşı kullanılır. Genelde ağız yoluyla alınır.Uzun süre sıkca kullanımları fiziksel bağımlılık yapabilir. Uzun, orta ,kısa ve çok kısa olmak üzere etki süreleri farklıdır. Tıpta en çok kullanım alanı bulan barbitüratlar amobarbital, sekobarbital, fenobarbital, pentobarbital ve bütabarbital’dır. 2500 den fazla türevi vardır. Bunlardan 50 kadarı klinikte kullanılmaktadır.Sadece 12 tanesi uluslararası kontrol altına alınmıştır.
Alkol, MSN üzerine depresen etki yapar.Adli açıdan kişinin ne miktar alkol aldığı ve bunun hangi miktarının dokularda bulunduğu önemlidir.Araç sürücülerinin alkollü olup olmadığının kontrolü için kanda, nefeste ve bazı koşullarda idrarda alkole bakılabilir.
Benzodiazepinler, tedavide teskin edici, uyutucu ve adale gevşetici olarak kullanılır.Yasa dışı üretildiğine dair delil yoktur.Ancak yasal olarak üretilenler suistimal edilmektedir.Son olarak 33 benzodiazepin türevi uluslararası kontrol altına alınmıştır.Bunlar arasında en çok Flunitrazepam (Rohypnol-ROCHE), Clonazepam (Rivotril-ROCHE), diazem ve Klordiazepoksit suistimal edilmektedir.
Halusinojenler
Esrar, hint keneviri bitkisinden elde edilir.Esrar, değişen oranlarda kenevir bitkisinin çiçek veren tomurcuklu tepelerinden, sap ve yapraklarından, toz, plaka ve sıvı şeklinde hazırlanır.Esrar aktif maddeleri dişi ve erkek bitkinin her tarafında en çok reçine, çiçek ve yapraklarda bulunur.Tohumda bulunmaz.Kenevir bitkisi yaklaşık 400 madde sentezler.Bunların %60’ı kannabinoid yapılıdır.Esrar tütüne ya da tömbekiye karıştırılarak sigara veya nargile şeklinde içilebilir.Bir esrar sigarası en etkili tütün sigarasından daha çok kansere neden olan aktif maddeler içerir. Bazen bal, reçel veya lokuma konularak yutulabilir. Sıvısı damara ya da deri altına enjekte edilebilir.Halusinasyonlar, afrodizyak, uyutucu ve ağrı kesici etkilere sahiptir.
LSD (Lysergide), bilinen halusinojenik maddelerin en önemlilerinden biridir. Lysergic asitten sentezlenir.Lysergic asit çavdar mahmuzundan türeyen bir maddedir.Çavdar mahmuzu (ergot) bazı çimen, çayır ve ağaçlara musallat olan mantar veya küfün bir tipidir.LSD’nin 25 mg’dan daha azı görsel halusinasyonlar için yeterlidir.Kesme şeker, bisküvi, emici kağıtlara damlatılarak, etken olmayan ilaç katkı maddelerine emdirilerek boş jelatin kapsül içinde çeşitli boyut, şekil ve renklerde tabletler halinde pazarlanır.
Uyarıcılar
Amfetaminler, sentetik olarak elde edilirler.MSN üzerine uyarıcı etki yaparlar.Fiziksel performansı yükselttiğinden günümüzde sıklıkla başvurulan bir doping maddesidir.Etkileri kokaine benzer.En sık rastlanılan tipi fenitilin, metamfetamin veya amfetamin+kloramfenikol içerebilen “CAPTAGON” adı altında satılan tablet formlarıdır.
Kokain, koka ağacının yapraklarından özütlenir.Koka ağacı Peru kökenli bodur bir bitkidir.1000-3000 m yükseklikte yetişir.3-5 cm uzunluktaki yaprakları yılda birkaç kez toplanır.Yaprakları %0.6-1.8 arasında kokain içerir.Güçlü bir uyarıcı olan kokain, ağız yoluyla, kamış ile buruna çekilerek ya da sigara ile içilebilir.
Koklama Kimyasalları
Kimyasalların farklı bir gurubunu oluştururlar ve psikoaktif buharlar çıkarırlar.Bunlar modern uçak yapıştırıcıları, aerosoller, çakmak gazı ve kuru temizleme sıvısı yaygın kullanılan ürünlerdir.Bu kimyasallar MSN üzerine depresan etki yaparlar.Koklayanlar kalp, beyin hasarına uğrar ve özellikle halojenli solventlerin koklanması ölüm riski taşır.Koklama kimyasalları arasında en sık kullanılan ve karşılaşılan, çözücüsü toluen olan yapıştırıcılardır.
Bazı drogların amaç dışı kullanımında ortaya çıkan etkileri insanoğlunun hoşuna gitmiş ve bunlara da tıpkı ilk çağlardan beri kullanılan bitkiler gibi alışmış ve müptela olmuştur. Drogların tedavi dışı bu kullanımına , amaç dışı kullanım veya suistimal denir.
Bazı droglar, kişisel ve duygusal gereksinimlerin drog olarak giderilmeye çalışılması nedeniyle psikolojik bağımlılık, bazıları ise hem psikolojik hem de uzun süreli kullanımlarda drogun kesilmesi durumunda yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması ile belirlenen, organizmada droga karşı gelişen, bireylerin sağlığı ve toplumun geleceği için tehlikeli olan fizyolojik bağımlılık yaparlar.
Bazı Narkotik Madde Türleri
Morfin türü ağrı kesici doğal, yarı yapay ve yapay drogların tümüne narkotikler, narkotik analjezikler veya opiyatlar denir.Narkotik terimi Yunanca “Narkotikos”kelimesinden gelir. Uyuşukluk, rehavet, miskinlik durumunu ifade eder. Farmakologlar narkotik drogları acı dindiren, hafifleten ve uyku veren maddeler olarak sınıflandırırlar.Ancak drogların hepsinin narkotik (uyuşturucu) özelliğe sahip olmadıkları da bilinmelidir.Örneğin, kokain uyarıcı, esrar halusinojen etkiye sahiptir.Yanlış bir tanımlama olmakla birlikte psikolojik ve fizyolojik bağımlılık yapan drogların hepsine uyuşturucu madde denmesi gelenek haline gelmiştir.
Narkotik droglar merkezi sinir sistemi üzerine deprese etki göstererek acıyı dindirir, uyuşukluk ve uyku verirler.Narkotik drogların düzenli kullanımı daima korkunç sonucu olan fiziksel bağımlılığa götürür. Göz pupillalarında iğne başı kadar daralma, solunum yetersizliği, uyuşukluk gibi belirtiler görülürse morfin ve benzeri zehirlenmelerden şüphe edilebilir.
Çoğu analjezik narkotiklerin kaynağı olan afyon sakızı, haşhaş bitkisinin kapsülünden elde edilir.Afyon sakızı renk olarak siyah-kahverengidir.Muhtevasında başlıca morfin, kodein, noskapin, papaverin, tebain ve mekonik asit bulunur.Ham afyondan elde edilen morfin tedavide ameliyatlarda kullanılır.
Eroin, morfinin asetil klorür veya asetik anhidrid ile tepkimeye sokulmasıyla sentetik olarak elde edilir.Suda kolay çözündüğünden damara kolayca enjekte edilebilir.Ayrıca deri altına verilebilir ve buruna çekilebilir. Yüksek derecede psikolojik ve fizyolojik bağımlılık yapar. Bağımlılar arasında sıkça kullanılan uyuşturucu maddelerden bir tanesidir.
Depresanlar
Barbitüratlar, tedavide ağrı kesici, uyutucu, anestetik olarak ve kasılmalara karşı kullanılır. Genelde ağız yoluyla alınır.Uzun süre sıkca kullanımları fiziksel bağımlılık yapabilir. Uzun, orta ,kısa ve çok kısa olmak üzere etki süreleri farklıdır. Tıpta en çok kullanım alanı bulan barbitüratlar amobarbital, sekobarbital, fenobarbital, pentobarbital ve bütabarbital’dır. 2500 den fazla türevi vardır. Bunlardan 50 kadarı klinikte kullanılmaktadır.Sadece 12 tanesi uluslararası kontrol altına alınmıştır.
Alkol, MSN üzerine depresen etki yapar.Adli açıdan kişinin ne miktar alkol aldığı ve bunun hangi miktarının dokularda bulunduğu önemlidir.Araç sürücülerinin alkollü olup olmadığının kontrolü için kanda, nefeste ve bazı koşullarda idrarda alkole bakılabilir.
Benzodiazepinler, tedavide teskin edici, uyutucu ve adale gevşetici olarak kullanılır.Yasa dışı üretildiğine dair delil yoktur.Ancak yasal olarak üretilenler suistimal edilmektedir.Son olarak 33 benzodiazepin türevi uluslararası kontrol altına alınmıştır.Bunlar arasında en çok Flunitrazepam (Rohypnol-ROCHE), Clonazepam (Rivotril-ROCHE), diazem ve Klordiazepoksit suistimal edilmektedir.
Halusinojenler
Esrar, hint keneviri bitkisinden elde edilir.Esrar, değişen oranlarda kenevir bitkisinin çiçek veren tomurcuklu tepelerinden, sap ve yapraklarından, toz, plaka ve sıvı şeklinde hazırlanır.Esrar aktif maddeleri dişi ve erkek bitkinin her tarafında en çok reçine, çiçek ve yapraklarda bulunur.Tohumda bulunmaz.Kenevir bitkisi yaklaşık 400 madde sentezler.Bunların %60’ı kannabinoid yapılıdır.Esrar tütüne ya da tömbekiye karıştırılarak sigara veya nargile şeklinde içilebilir.Bir esrar sigarası en etkili tütün sigarasından daha çok kansere neden olan aktif maddeler içerir. Bazen bal, reçel veya lokuma konularak yutulabilir. Sıvısı damara ya da deri altına enjekte edilebilir.Halusinasyonlar, afrodizyak, uyutucu ve ağrı kesici etkilere sahiptir.
LSD (Lysergide), bilinen halusinojenik maddelerin en önemlilerinden biridir. Lysergic asitten sentezlenir.Lysergic asit çavdar mahmuzundan türeyen bir maddedir.Çavdar mahmuzu (ergot) bazı çimen, çayır ve ağaçlara musallat olan mantar veya küfün bir tipidir.LSD’nin 25 mg’dan daha azı görsel halusinasyonlar için yeterlidir.Kesme şeker, bisküvi, emici kağıtlara damlatılarak, etken olmayan ilaç katkı maddelerine emdirilerek boş jelatin kapsül içinde çeşitli boyut, şekil ve renklerde tabletler halinde pazarlanır.
Uyarıcılar
Amfetaminler, sentetik olarak elde edilirler.MSN üzerine uyarıcı etki yaparlar.Fiziksel performansı yükselttiğinden günümüzde sıklıkla başvurulan bir doping maddesidir.Etkileri kokaine benzer.En sık rastlanılan tipi fenitilin, metamfetamin veya amfetamin+kloramfenikol içerebilen “CAPTAGON” adı altında satılan tablet formlarıdır.
Kokain, koka ağacının yapraklarından özütlenir.Koka ağacı Peru kökenli bodur bir bitkidir.1000-3000 m yükseklikte yetişir.3-5 cm uzunluktaki yaprakları yılda birkaç kez toplanır.Yaprakları %0.6-1.8 arasında kokain içerir.Güçlü bir uyarıcı olan kokain, ağız yoluyla, kamış ile buruna çekilerek ya da sigara ile içilebilir.
Koklama Kimyasalları
Kimyasalların farklı bir gurubunu oluştururlar ve psikoaktif buharlar çıkarırlar.Bunlar modern uçak yapıştırıcıları, aerosoller, çakmak gazı ve kuru temizleme sıvısı yaygın kullanılan ürünlerdir.Bu kimyasallar MSN üzerine depresan etki yaparlar.Koklayanlar kalp, beyin hasarına uğrar ve özellikle halojenli solventlerin koklanması ölüm riski taşır.Koklama kimyasalları arasında en sık kullanılan ve karşılaşılan, çözücüsü toluen olan yapıştırıcılardır.
Sentetik Kannabinoidler
Sentetik kannabinoidler halk arasında bonzai ismi ile bilinmektedir. Sentetik kannabinoidler laboratuvar koşullarında hazırlanan uyuşturucu olan aktif maddelerin adaçayı, yavşan otu vb. bitkilerin yapraklarına emdirilmesi suretiyle elde edilmektedir.
Kullanan kişilerde uyuşturucu maddelerin halusinojenler grubunda yer alan hint keneviri kökenli maddelere benzer etkiler oluşturmakta olup etkileri hint keneviri kökenli maddelere göre daha etkilidir.
Kullanan kişilerde uyuşturucu maddelerin halusinojenler grubunda yer alan hint keneviri kökenli maddelere benzer etkiler oluşturmakta olup etkileri hint keneviri kökenli maddelere göre daha etkilidir.
Esrar da olduğu gibi bonzainin de en yaygın kullanım şekli sigara olarak içilmesidir. Nadir de olsa buharının solunması şeklinde de kullanımı vardır, bunun için özel hazırlanan düzenekler kullanılmaktadır.
© 2025 T.C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü