Biyoloji
BİYOLOJİK İNCELEME ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
Şube Müdürlüğümüz laboratuvarlarında iş ve bilgi akışı; yasa (CMK 75, 76, 78, 79, 80. Maddeler), yönetmelik (suç eşyası yönetmeliği, adli kolluk yönetmeliği, Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi, Genetik İncelemeler ve Fizik Kimliğin Tespiti Hakkında Yönetmeliği, Kriminal Daire Başkanlığı ve Kriminal Polis Laboratuvarı Müdürlükleri Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmeliği) ve yönerge (Kriminal Polis Laboratuvarı Müdürlüklerinde Görevli Emniyet Hizmetleri Sınıfı Personelin Görev Giyeceği ve Teçhizatı Yönergesi) gibi birçok düzenlemeyle kurala bağlanmış olup, birçok kuruma hizmet veren birimimiz, üretilen sonuçların niteliğini güvence altına alan ulusal ve uluslararası TS EN ISO/IEC 17025 kalite standartlarına uygun olarak çalışmaktadır.
Biyolojik İncelemeler Şube Müdürlüğü olay yerinde bulunan suç eşyalarının incelenmesi sonucu biyolojik örneklerden elde ettiği sonuçlarla soruşturma ve kovuşturma birimlerini yönlendirerek en kısa zamanda adaletin sağlanmasına olanak sağlar. Biyolojik örnek, yapılacak genetik analizler için yeterli miktarda DNA içeren biyolojik materyallerdir. Olay yerinden toplanan biyolojik delillerin kaynağının tespit edilmesi amaçlı olay ile ilgisi olabilecek kişi ya da kişilerden(mağdur, şüpheli, müşteki vb.) biyolojik ömek(sıvı/kuru kan, tükürük vb.) alınarak mukayeselendirme yapılmaktadır. Şahıslardan elde edilen profillerin olay yeri delilinden elde edilen profille aynı olma olasılığı, kişiler tek yumurta ikizi değilse, trilyonda birdir. Yurt içinde ve yurt dışında birçok adli laboratuvar DNA incelemesi yapmakta ve DNA’nın yüksek duyarlılık, ayrım gücü, güvenilirlik, stabilite gibi özelliklerinden dolayı da önemi artmaktadır. Olay yerinde bulunan numunelerden elde edilen biyolojik örnekler;
•Kan,
•Vücut sıvısı (seminal sıvı, tükürük, vajinal akıntı,)
•Kıl,
•Tırnak,
•Doku,
•Kemik vb.’dir.
Meydana gelen suçun aydınlatılması için olay yerinden elde edilen deliller üzerinde bulunan muhtemel biyolojik örnekler üzerinde yapılan test ve analizlere “serolojik inceleme” denir. Olay yerinde bulunan soruşturma ve kovuşturma birimlerince inceleme talebi ile birimimize gönderilen deliller üzerinde TS EN ISO/IEC 17025 kalite standartlarına uygun prosedürler çerçevesinde insana ait biyolojik örnek bulunup bulunmadığı, biyolojik örnek olabileceğinden şüphelenilen materyal var ise menşei tayini yapılır. Örneğin; leke kan mı, değil mi, kan ise insan kanı mı, hayvan kanı mı gibi sorulara cevap aranır. Tanımlaması yapılan biyolojik örneklerden numune alınır. Aşağıdaki inceleme basamaklarından oluşur:
BULGU İNCELEME ve NUMUNE ALMA İŞLEMLERİ
Olay ile ilgili olarak gönderilen deliller üzerinde çıplak göz ile kan, kıl, kepek, deri döküntüsü, burun akıntısı vs. gibi biyolojik örneklerin tespit edilmesi amacı ile yapılan incelemedir. Biyolojik örnek olabileceğinden şüphelenilen örneklere ihtimali testler uygulanarak lekenin türü ve menşei belirlenir.
Şube Müdürlüğünde sadece kök yapısı uygun olan kıllardan otozomal STR gen bölgeleri ile genetik analiz yapılmaktadır.
Objeler üzerinde bulunan sadece gözle tespiti zor olan vücut sıvıları (meni, ter, idrar, vajinal akıntı gibi) 450 nm dalga boyunda karanlık bir ortamda UV ışık kullanılarak incelenir. Kullanılan UV ışığı özellikle gözlere zararlı olduğu için kullanılan dalga boyuna uygun koruyucu gözlükler kullanılarak yapılır.
Cinsel saldırı delilleri (kıyafet, çarşaflar, peçete vb.) üzerinde bulunan vücut sıvısı örnekleri ile mağdur/mağdureden alınan svap örneklerinde bulunan semen lekeleri içerir. Bununla birlikte Aspermik ya da Oligospermik erkeklerin dışarı atılan seminal sıvılarında ya düşük miktarda sperm ya da hiç sperm bulunmamaktadır. Ek olarak Vazektomize erkekler sperm salınımı yapmazlar. Bu nedenle cinsel saldırı olaylarında meninin varlığını tespit etmek amaçlı testler uygulanmalıdır.
Objeler üzerinde bulunan sadece gözle tespiti zor olan vücut sıvıları (meni, ter, idrar, vajinal akıntı gibi) 450 nm dalga boyunda karanlık bir ortamda UV ışık kullanılarak incelenir. Kullanılan UV ışığı özellikle gözlere zararlı olduğu için kullanılan dalga boyuna uygun koruyucu gözlükler kullanılarak yapılır.
Cinsel saldırı delilleri (kıyafet, çarşaflar, peçete vb.) üzerinde bulunan vücut sıvısı örnekleri ile mağdur/mağdureden alınan svap örneklerinde bulunan semen lekeleri içerir. Bununla birlikte Aspermik ya da Oligospermik erkeklerin dışarı atılan seminal sıvılarında ya düşük miktarda sperm ya da hiç sperm bulunmamaktadır. Ek olarak Vazektomize erkekler sperm salınımı yapmazlar. Bu nedenle cinsel saldırı olaylarında meninin varlığını tespit etmek amaçlı testler uygulanmalıdır.
Çıplak gözle görülmesi oldukça zor olan çok az miktarda kan örneklerinin veya yıkama teşebbüsünde bulunulmuş kan örneklerinin tespiti için luminol kimyasalı kullanılır. Parmak izi incelemesi yapılacak olan bulgular üzerine luminol uygulanmaz.
GENETİK ANALİZ İŞLEMLERİ
A- DNA İzolasyonu:
DNA çekirdekli her hücrede bulunur, bu sebeple de olay yerinde bulunan uygun koşullarda toplanıp, muhafaza altına alınmış bütün biyolojik materyallerde bulunmaktadır. Olay yerinden elde edilen biyolojik örneklerden(kan, tükürük, meni vb.) alınan numunelerden elde edilen hücrelerin hücre zarı kimyasal maddeler ve enzimlerle parçalanıp DNA ortaya çıkarılır. DNA incelenmeden önce diğer hücresel materyallerden ayrılmalıdır. Hücrenin çevresinde bulunan ve DNA korunmasını ve paketlenmesini sağlayan hücresel proteinler DNA analizini inhibe eder. Bu nedenle, DNA ekstraksiyonu(izolasyonu) metotları DNA molekülünün proteinlerini ve diğer materyallerini ayırmaya yönelik geliştirilmiştir. DNA izolasyonu yapılırken; çevre şartları, kontaminasyon, elde edilen DNA’nın miktarı ve saflığı önemlidir.
B- DNA Miktar ve Kalite Tayini:
Bir örnekten izole edilen DNA’nın kalite ve kantitesine(miktarına) bakılarak örneğin güvenilir olup olmadığına karar verilebilir. Bir örnekteki DNA miktarının tayini, sınırlı konsantrasyon aralığında yapılan çalışmalar da iyi sonuç verdiğinden PCR tabanlı birçok deneyin temelini oluşturmaktadır. DNA kantitasyon maksatlı çeşitli “Real-time ya da kantitatif PCR” olarak da adlandırılan metotlar geliştirilmiştir. DNA kantifikasyon testleri ile “amplifiye olabilen” DNA örneklerinin miktarı ve kalitesi saptanmaktadır.
C- Multipleks PCR:
Herhangi bir organizmaya ait genomik DNA’ daki dizisi bilinen özgül bölgelerin çoğaltılmasını (amplifikasyonunu) sağlayan basit ama çok başarılı bir in vitro DNA sentezi yöntemidir. PCR tekniği ile DNA molekülünün milyonlarca kopyasının çoğaltılması mümkündür.
Günümüzde kullanılan DNA profillemesi için kullanılan bölgeler kısa bitişik tekrarlara (İng. short tandem repeats veya STR) dayalıdır. Bu yöntemde kısa tekrar eden DNA dizilerine sahip, son derece polimorfik bölgelere bakılır (en yaygın olarak tekrar eden 4 bazlı bölgelere bakılır ama 3, 5 ve başka sayıda baz tekrarları da kullanılır).Bu STR lokusları (konumları) dizi-spesifik primerler kullanılarak PCR ile çoğaltılır. Elde edilen DNA parçaları sonra elektroforez ile ayrıştırılır ve tespit edilir.
ELEKTROFORETİK İNCELEME
Kapiler elektroforezde, içi bir polimerlerle dolu ince cam tüpün (kapiler veya kılcal tüpün) içine DNA parçalan bir elektrik alanının etkisiyle (elektrokinetik olarak) enjekte edilir. Sonra, bir elektrik alanının etkisiyle DNA parçalan bu tüp içinde, küçük parçalar büyük olanlardan daha hızlı olmak üzere, ilerler. PCR sırasında kullanılan primerlere bağlanmış flüoresan boya sayesinde kapiler tüpte ayrıştırılan DNA parçaların hangi gen bölgesine ait olduğu anlaşılabilir.
Elektroforez aşaması tamamlanan DNA’nın profillemesi yapılarak, mukayeselendirme için elverişli olup olmamasına karar verilerek varsa olay ile ilgili şahıs mukayeselendirme yapılır. DNA profilleri DNA Veri Bankasına kaydedilir ve faili meçhul arşivimizde taraması yapılarak uzmanlık raporu yazılır. Kontrollerden sonra uzmanlık işinin tüm bulgulan mahalline gönderilir.
Elektroforez aşaması tamamlanan DNA’nın profillemesi yapılarak, mukayeselendirme için elverişli olup olmamasına karar verilerek varsa olay ile ilgili şahıs mukayeselendirme yapılır. DNA profilleri DNA Veri Bankasına kaydedilir ve faili meçhul arşivimizde taraması yapılarak uzmanlık raporu yazılır. Kontrollerden sonra uzmanlık işinin tüm bulgulan mahalline gönderilir.
DNA VERİ BANKASININ ÖNEMİ
Uluslararası literatürde DNA Veri bankasının tanımı; kimliği bilinen şahıslardan ve olay yeri bulgularından elde edilen hukuka uygun DNA profillerini içeren, DNA profilleri üzerinde tarama yapılmasına izin veren ve farklı kurumlar arasında paylaşıma imkân tanıyan veri tabanı, olarak yapılmaktadır. DNA veri tabanındaki bilgiler suç ve suçlularla mücadele ve yargılama bakımından çok büyük bir önem taşımaktadır. DNA Veri Bankalarının faydaları,
•Caydırıcılık,
•Faili meçhul olaylarda azalma,
•Olayların daha kolay ve kısa sürede çözülmesi,
•Toplumun güvenlik güçlerine ve yasalara olan inancında artma,
•Güvenlik birimlerinin zaman ve parasal tasarrufunda artma,
•Suç isnadı iddialarında belirgin azalma,
•Suç faillerini kayıt altına alarak olası suçların önüne geçilebilmesi,
Banka denildiğinde, kelimenin önünde bulunan, tanımlanmış bir bilgi veya materyalin toplandığı, biriktirildiği ve saklandığı yer akla gelmektedir. Kan Bankasında kan, bilgi bankasında bilgi, ilik bankasında ilik nakli doku verileri bulunmaktadır. DNA bankası ifade edildiğinde haliyle DNA örneklerinin saklandığı bir banka akla gelmektedir. Ancak laboratuvarlanmızda DNA Veri Bankası bulunmakta olup, DNA örneklerinin saklandığı bir banka bulunmamaktadır. DNA Veri Bankası DNA üzerinden elde edilen ve kimliklendirmeye yönelik sonuçlardan derlenen verilerden oluşmaktadır.
© 2025 T.C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü